27-2-2016 / Luísa Amaro – Concert ‘Amigo Paredes’

Klik op de afbeelding voor de originele poster

Artiesten

– Luisa Amaro / Portugese gitaar
– Gonçalo Lopes / basklarinet
– Paulo Sérgio / piano

Luísa Amaro, de eerste vrouwelijke bespeler van de 12-snarige Portugese gitaar

De Portugese gitaar is een dubbelkorig snaarinstrument (12 stalen snaren, die in 6 paren gestemd zijn). Een instrument dat veel overeenkomsten met de Arabische luit vertoont maar ook met de Engelse gitaar. Er zijn meerdere theorieën over de oorsprong van dit instrument. De meest plausibel is dat de Portugese gitaar geëvolueerd is van de Engelse gitaar, die de Portugese ambachtelijke cistres- en luitenbouwers zijn begonnen, op een gehele andere wijze, te vervaardigen. Het dateert in elk geval, van de achttiende eeuw.

In Lissabon, Coimbra en Porto krijgt dit instrument de bekende perenvorm, al wijkt de vorm in de verschillende steden ietsje van elkaar af. Het is ook in deze steden dat dit instrument zich laat gelden als Fado begeleider. Geen ander instrument geeft, en ik citeer hier Ribeiro de Almeida, aan de worden destino, fado en saudade een betere expressie! En ik moet ook erbij zeggen, wil ik geen boze blikken op mij geworpen krijgen, dat de Fado van Coimbra, eigenlijk een Ballade, een Lied is.

Artur Paredes, de vader van Carlos Paredes, laat de instrumentbouwer João Pedro Grácio Júnior de gitaar van Lissabon aanpassen om de “Canção de Coimbra” (Lied van Coimbra) beter te laten klinken. Dat is de geboorte van de Portugese gitaar van Coimbra.

Carlos Paredes, ook een virtuoos (zo vader, zo zoon) heeft de Portugese gitaar verder verheft tot instrument op zichzelf, wat tot dan toe ‘slechts’ een begeleidende instrument was: een Fado- en Ballade-begeleider. De Portugese gitaar, op haar beurt, laat zich begeleiden door een ‘gewone’ gitaar, viola, om het geluid van de harde metalen snaren te verzachten. In een poging om de Portugese gitaar van de nodige begeleiding te verlossen, waagt Carlos Paredes, in de jaren 70, een tweede transformatie aan en laat Gilberto Grácio een guitolão bouwen. Deze baritongitaar is ook bekend als citolão of guitarrão: verschillende bronnen gebruiken er een verschillende benaming. Zo heeft de guitalão nu het geluid van de Portugese gitaar én van de gewone gitaar in één.

Carlos Paredes experimenteert hiermee maar heeft kort daarna ervan afgezien. Volgens sommige trouwe volgelingen, omdat hij in deze guitolão het geluid niet terug heeft kunnen vinden, welk hij in zijn hoofd had. Maar mijn vertrouwdste bron (zie interview van Luísa Amaro op youtube kanaal Q.Art Events of in de site www.q-artevents.com) zegt dat Paredes de guitolão niet verder heeft gespeeld omdat hij voor de charmes van Luísa Amaro’s gitaarspel bezweek en de verleiding van haar sympathieke persoon(lijkheid) niet kon weerstaan. Natuurlijk zijn dit geheel mijn eigen woorden! Luísa Amaro zegt het op een duizend keer meer bescheiden manier;-)

Luisa Amaro wordt dan de muzikale- en levenspartner van Carlos Paredes.

Luísa Amaro begeleidde Carlos Paredes op de gitaar gedurende 14 jaar, tot haar Meester en echtgenoot door ziekte niet meer kon spelen. In het interview dat ze gaf aan mijn voormalige tijdschrift QUO Magazine, zegt Luísa: “Toen Carlos Paredes ziek werd, zag ik de nood om zijn gitaren te bespelen. Als de gitaren niet bespeeld worden, gaan ze dood. En zo ben ik begonnen aan de Portugese gitaar. Ik heb toen aan Carlos gevraagd om mij wat simpele liedjes te leren…”.

Langzamerhand, heeft Luísa Amaro het instrument geheel zich eigen gemaakt en in 2004 klimt ze het podium als solo gitarist. Haar carrière was een doorn in het oog van de mannen- en de Fadowereld. Portugese gitaar niet in dienst van de Fado en nog erger, niet bespeeld door een man? Schande!

Interessant gegeven eigenlijk, wetend dat de eerste Portugese gitaar (de gitaar van Porto) bespeeld werd, oorspronkelijk, door vrouwen.

Luisa Amaro waagt ook zich te laten begeleiden door instrumenten die de Portugese gitaar nooit eerder had ontmoet: de bas klarinet en de piano. Alsof dat nog niet genoeg was, laat ze de klassieke emoties, in haar meest recente CD: ARGVS, gezongen worden in het Grieks, door een Cypriotische zangeres.

Het is pas de laatste jaren dat Luísa Amaro volledig geaccepteerd werd.

Vijf cd’s verder: Canção para Carlos Paredes (Artemágica, 2004), Meditherranios (Altvs, 2009), Geração do Novo Cancioneiro, gedichten door Maria de Jesus Barroso, met muziek van Luísa Amaro, (Althum.com, 2010), A Raiz da Pele, onuitgegeven gedichten van Guilherme de Melo, voorgedragen door Vítor de Sousa, met muziek van Luísa Amaro (Ovação, 2011), ARGVS (Althum.com, 2015), en, mijn vermoedens dat er een zesde in de maak is;-), tal van Portugese podia en tournees in het buitenland, is het nu, voor de tweede keer, de eer aan Amsterdam.

Luísa Amaro keert terug met nieuwe geluiden, nieuwe arrangementen. Ook met arrangementen van Carlos Paredes natuurlijk, aangezien dit concert een eerbeton is aan haar Meester: “Amigo Paredes”.
Het boek met dezelfde titel, dat binnenkort door Althum uitgegeven zal worden, is een werk van Amaro’s pianist, tevens journalist/schrijver: Paulo Sérgio.
Verder laat Luísa Amaro zich begeleiden op de bas klarinet door Gonçalo Lopes, met zijn indrukwekkend “circulaire ademhaling” techniek.

De woorden van Carlos Paredes: “Mensen kunnen om twee redenen in de muziek zitten: of ze gebruiken de muziek om de aandacht op zichzelf te vestigen, of ze gebruiken zichzelf om de aandacht op de muziek te vestigen”, zullen verraden aan welke kant Luísa Amaro zit, trouw als ze gebleven is aan de virtuositeit en simpliciteit van haar Meester en muziekdienaar.

Van harte welkom op 27 februari in de Amstelkerk!

Teresa Pinto