Q.Festival 2018 / 21 juni – Gezamenlijk Recital

Datum & locatie

• Donderdag 21 juni 2018 | 20.15 uur (deuren open vanaf 19.45 uur)
  Engelse Kerk | Amsterdam

• Amsterdam:
  Extra lage Summer Prices!
  Voorverkoop (via Stager, incl. € 1 servicekosten):
     € 10
     € 7,50 (voor stadspashouders)
     € 5 (voor studenten)

  Aan de deur:
     € 10
     € 7,50 (voor stadspashouders)
     € 5 (voor studenten)

• Natasa Sibalic / soprano
• Anne Kaasa / piano
• Alejandro Erlich Oliva / contrabas en compositie

JOSÉ VIANNA DA MOTTA (São Tomé-stad, São Tomé en Príncipe, 1868 – Lissabon, 1948)
Pastorale Op.10, nº 1 –  volksdicht
De Ster Op.10, nº 3 – João Baptista Almeida Garrett (1799 – 1845)
Verloren Lied – Abílio Manuel Guerra Junqueiro (1850 – 1923)
(Naar aanleiding van de herdenking van zijn 150e geboortedag)

ARMANDO JOSÉ FERNANDES (Lisboa, 1906 – Lisboa, 1983)
Viif preludes voor piano 
Moderato con sentimento
Presto giocoso
Allegro non troppo
Andante con moto
Allegretto

LUÍS DE FREITAS BRANCO (Lissabon, 1890 – Lissabon, 1955)
Drie sonnetten van Antero de Quental
A Sulamita [Sulamita]
Idílio [Idylle]
Sonho Oriental [Oosterse droom]

FERNANDO LOPES-GRAÇA (Tomar, 1906 – Parede, 1994)
Variaties op een Portugees populair thema (piano solo)
Twee romances van Armando Rodrigues
Romance van de drie meisjes in een sinaasappelboomgaard
Romance van de zeven ridders

ALEJANDRO ERLICH OLIVA (Buenos Aires, Argentinië, 1948)
Kort lied en dans voor contrabas en piano
(in memoriam Ángel Lasala)

CONSTANÇA CAPDEVILLE (Barcelona, Spanje, 1937 – Lissabon, 1992)
Amen voor een afwezige
Versie voor contrabas solo opgedragen aan Alejandro Erlich Oliva

AMILCAR VASQUES DIAS (Badim, Monção, Portugal 1945)
Sem dar por nada [Zonder iets door te hebben] (José Afonso)
Soror Mariana-Beja [zuster Mariana-Beja] (Sophia Mello Brayner)
Aqui a pedra cai [Hier valt de steen] (José Saramago)

ALEJANDRO ERLICH OLIVA (Buenos Aires, Argentinië, 1948, woont sinds 1976 in Portugal)
Drie liederen voor sopraan, contrabas en piano
A Vida e a Morte [Het leven en de dood] – Florbela Espanca (1894 – 1930)
Sozinha no Bosque [Alleen in het bos] – Markiezin van Alorna (1750 – 1839)
Do Dever de Deslumbrar [Over de plicht te verblinden] – Natália Correia (1923 – 1993)
(première)

Noot van de componist

Kort Lied en Dans voor contrabas en piano
Dit korte tweeluik is opgedragen aan de herinnering van de Argentijnse componist en pedagoog Ángel Lasala. In de verre jaren ’70 was Lasala, de opleider van verschillende generaties componisten en vertolkers, mijn docent kamermuziek aan het Gemeentelijk Conservatorium Buenos Aires “Manuel de Falla. De twee miniatuur andamento’s doen denken aan twee populaire Argentijnse muziekvormen: de langzame en trieste “baguala” en de spirituele en springerige “chacarera”.

Drie liederen voor sopraan, contrabas en piano
Deze liederen zijn mijn – nederige en oprechte – eerbetoon aan drie grote namen van de Portugese dichtkunst van de 18e, 19e en 20e eeuw. Ik ben het met Natália Correia eens als ze stelt dat de dichtkunst geslachtloos is. Daarom wilde ze niet dat men haar ‘dichteres’ noemde; voor haar moest de definitie van iemand die zich door die kunstvorm uitdrukt dichter zijn, los van het geslacht. Mijn keuze voor deze drie grote dichters in de Portugese taal is geheel bewust. Het is een boodschap die deel uitmaakt van de boodschapper. Elk gebaar dat de strijd voor de bevestiging en de verdediging van vrouwenrechten steunt is terecht in een Europa waar, bijvoorbeeld in Zwitserland, het vrouwenkiesrecht pas halverwege de 20e eeuw werd ingesteld (!!!) en in een Portugal waar nu pas, in het tweede decennium van de 21e eeuw, het principe van “gelijk loon voor gelijk werk” daadwerkelijk op vrouwen wordt toegepast.
“Leven en dood” is het eerste gedicht van Florbela Espanca, geschreven toen ze acht jaar was. “Alleen in het bos” van de markiezin van Alorna is een prachtig voorbeeld van modernistische poëzie avant la lettre.
“De plicht om te verblinden” is een van de meer filosofische gedichten van de grote schrijfster en gevreesde parlementair spreekster Natália Correia. De korte, maar intense tekst vindt zijn hoogtepunt in de ontroerende stellingname voor het existentiële belang van de poëzie.
Voor zover ik weet is tot nu toe geen van deze drie gedichten in de vorm van liederen op muziek gezet.
Deze vocale instrumentele trilogie draag ik met mijn volledige artistieke bewondering op aan de sopraan Natasa Sibalic.

IDENTITEIT EN UNIVERSALISME IN HET CULTURELE PORTUGAL VAN VANDAAG

Geen van de drie vertolkers van dit concert van Portugese muziek is in Portugal geboren, maar elk van hen heeft in Portugal een vruchtbare bodem gevonden voor zijn of haar artistieke groei.
Natasa Sibalic is van oorsprong Servische, maar heeft nu de Portugese nationaliteit. Zij is een vocale vertolkster die veel aanzien geniet in de Portugese muziekscene. Van haar hoogwaardige muzikale carrière noemen we haar optredens in het Nationaal Theater São Carlos, het Nationaal Theater Dona Maria II, het Gemeentelijk Theater São Luiz, het Theater Trindade en het Cultureel Centrum van Belém. Eveneens is ze in Frankrijk en Nederland opgetreden. Voorts werkt ze regelmatig als docente.
De Noorse pianiste Anne Kaasa is heel bekend bij het Portugese publiek. Ze is opgetreden met enkele van de meest bekende Portugese musici, zoals onder andere, de violisten Aníbal Lima en Luís Pacheco Cunha, de celliste Maria José Falcão, de klarinettist en orkestleider António Saiote en de fluitist Antóno Carrilho. Enkele van de grootste Portugese componisten hebben de wereldpremières van hun werken aan haar te danken, zoals António Victorino d’Almeida, António Pinho Vargas, Amílcar Vasques-Dias, Clotilde Rosa, Sérgio Azevedo en Pedro Faria Gomes. Zij is in Portugal ook als docente werkzaam.
De Argentijnse contrabassist en componist Alejandro Erlich Oliva was Eerste Solist Contrabas van het Gulbenkian Orkest (1976/2010), oprichter van de Groep ColecViva, de kamermuziekgroep van het Festival van Estoril, het Opus Ensemble en het Orkest Musicamera. Hij heeft deel uitgemaakt van de leiding van de vakbond van Portugese musici en was vicevoorzitter van de algemene vergadering van de Portugese Muziekraad bij de UNESCO. Hij heeft werken van João Rodrigues Cordeiro, Jorge Peixinho, J. Lopes e Silva en Constança Capdeville bekendheid bezorgd.
Portugal, een grote natie in een klein land, is de gemeenschappelijke factor in het leven van deze artiesten die in dat land stabiliteit, genegenheid en empathie hebben ondervonden waardoor ze gebleven zijn en ervoor gekozen hebben om zich er definitief te vestigen.
Het aloude universalisme van het Portugese wereldbeeld stelde hen in staat hun technische en expressieve tools te perfectioneren, een artistieke rijpheid te bereiken en deze waardevolle bagage te delen in een allesomvattende interactie met een gemeenschap waarin ze zich voor altijd opgenomen voelen.

ARMANDO JOSÉ FERNANDES (Lisbon, 1906 – Lisbon, 1983)
Five Preludes
– Moderato con sentimento
– Presto giocoso
– Allegro non troppo
– Andante con moto
– Allegretto

LUÍS DE FREITAS BRANCO (Lisbon, 1890 – Lisbon, 1955)
Three Sonnets by Antero de Quental
– The Sulamith
– Idylle
– Oriental Dream

FERNANDO LOPES-GRAÇA (Tomar, 1906 – Parede, 1994)
Variations on a Portuguese popular theme (piano solo)

Two romances by Armando Rodrigues
– Romance of the three little girls in the orange grove
– Romance of the seven riders

ALEJANDRO ERLICH OLIVA
Little Song and Dance (piano and contrabass)
(in memoriam Ángel Lasala)

CONSTANÇA CAPDEVILLE (Barcelona, Spain, 1937 – Lisbon, 1992)
Amen for an absence
Version for contrabass solo dedicated to Alejandro Erlich Oliva

AMÍLCAR VASQUES DIAS (Badim-Monção, 1945)
Without noticing (José Afonso)
Soror Mariana-Beja (Sophia Mello Brayner)
Here the stone falls (José Saramago)

ALEJANDRO ERLICH OLIVA (Buenos Aires, Argentina, 1948)
Three Songs for soprano, contrabass and piano
– Life and Death (Florbela Espanca (1894–1930)
– Alone in the Woods (Marquesa de Alorna (1750–1839)
– Of the Duty to Dazzle (Natália Correia, 1923-1993)

Oeuvre dedicated to Natasa Sibalic
First world audition

Composer’s note

These songs are a humble and honest tribute to the three big names of the Portuguese poetry of the 18th, 19th, and 20th centuries.
My choice of these three huge creators of the Lusophone poetic universe is totally intentional. It is a message that is part of the messenger.
In a Europe where, for example in Switzerland, the women’s vote in the whole territory was only allowed… already well exceeded half of the 20th century(!!!) and in Portugal where only now, in the second decade of the 21st century, is being implemented the law that deigns to include women in the noble principle of “equal pay for equal work”, any supporting gesture in the struggle for affirmation and protection of women is not one too many.

“Life and death” is a poem by Florbela Espanca, written at the age of eight.
In “Alone in the Woods”, the Marquesa de Alorna displays a magnificent example of premonitional modernist poetry.
“Of the Duty to Dazzle” by Natália Correia is one of the most philosophical poems of the great writer and fierce parliamentary speaker. The brief but intense text culminates with a poignant assertion of the existential importance of poetry.

As far as I know, none of these three poems was so ever musically used for elaboration of songs. This vocal instrumental trilogy is dedicated -with all my artistic admiration- to the sprano Natasa Sibalic.

IDENTITY AND UNIVERSALISM IN TODAY’S CULTURAL PORTUGAL

None of the three interpreters of this Portuguese concert was born in Portugal but each one of them found in Portugal the breeding ground for his/her artistic growth.

Natasa Sibalic, of Serbian origin and Portuguese nationality, is a prestigious vocal interpreter within the Portuguese music scene. From her high quality career, it is necessary to emphasize her performances at the Teatro Nacional de São Carlos, National Theatre Dona Maria ll, Teatro Municipal São Luiz, Teatro da Trindade and Centro Cultural de Belém. She sang also in France and in the Netherlands. Sibalic is also a music teacher.

The Norwegian pianist Anne Kaasa is well-known by the Portuguese public. She has performed with some of the most prominent Portuguese musicians, such as the violinists Aníbal Lima and Luís Pacheco Cunha, the cellist Maria José Falcão, the clarinetist and head of orquesta António Saiote and the flautist Antonio Carrilho, among others. We owe her some world premieres of works of the greatest Portuguese composers, such as António Victorino d’Almeida, António Pinho Vargas, Amílcar Vasques-Dias, Clotilde Rosa, Sérgio Azevedo and Pedro Faria Gomes. Anne Kaasa is also a music teacher.

The contrabass player and Argentine composer Alejandro Erlich Oliva was First contrabass soloist at the Gulbenkian Orchestra (1976/2010), founding member of the ColecViva Group, of the Chamber group of the Estoril Festival, of the Opus Ensemble, and of the Orchestra Musicamera. He was part of the direction of the Union of the Portuguese musicians, and was Vice Chairman of the General Assembly of the Portuguese Music Council of UNESCO. Erlich Oliva made the works of João Rodrigues Cordeiro, Jorge Peixinho, j. Lopes e Silva, and Constança Capdeville known of the public.

Portugal, great Nation in a small country, is the common factor shared in the lives of these artists who -coming from various latitudes- found in the adopted country a stability, an affection and an empathy that made them to stay.
It was the ancestral universalism of the Portuguese worldview that allowed them to improve their technical and expressive tools, to reach their artistic maturity and to share this valuable luggage in comprehensive interaction with a community where they feel integrated forever.

JOSÉ VIANNA DA MOTTA (Cidade de São Tomé, São Tomé e Príncipe, 1868 – Lisboa, 1948)
Pastoral Op.10, nº 1 – poesía popular
A estrela” Op.10, nº 3 – João Baptista Almeida Garrett (1799 – 1845)
Canção Perdida – Abílio Manuel Guerra Junqueiro (1850 – 1923)
(Em adesão às comemorações do 150º aniversário do seu nascimento)

ARMANDO JOSÉ FERNANDES (Lisboa,1906 – Lisboa, 1983)
Cinco Prelúdios para piano 
Moderato con sentimento
Presto giocoso
Allegro non troppo
Andante con moto
Allegretto

LUÍS DE FREITAS BRANCO (Lisboa, 1890 – Lisboa, 1955)
Três Sonetos de Antero de Quental
A Sulamita
Idílio
Sonho Oriental

FERNANDO LOPES-GRAÇA (Tomar, 1906 – Parede, 1994)
Variações sobre um tema popular português (piano solo)
Dois romances de Armando Rodrigues
Romance das três meninas num laranjal
Romance dos sete cavaleiros

ALEJANDRO ERLICH OLIVA
Pequena Canção e Dança para contrabaixo e piano
(in memoriam Ángel Lasala)

CONSTANÇA CAPDEVILLE (Barcelona, Espanha, 1937 – Lisboa, 1992)
Amén para uma ausência
Versão para contrabaixo solo dedicada a Alejandro Erlich Oliva

AMÍLCAR VASQUES DIAS (Badim-Monção, 1945)
Sem dar por nada (José Afonso)
Soror Mariana-Beja (Sophia Mello Brayner)
Aqui a pedra cai (José Saramago)

ALEJANDRO ERLICH OLIVA (Buenos Aires, Argentina, 1948)
Três canções para soprano, contrabaixo e piano
A Vida e a Morte – Florbela Espanca (1894 – 1930)
Sozinha no Bosque – Marquesa de Alorna (1750 -1839)
Do Dever de Deslumbrar – Natália Correia (1923 – 1993)
(Primeira audição mundial)

Nota do compositor

Pequena Canção e Dança para contrabaixo e piano
Esta breve díptico está dedicado à ilustre memória do compositor e pedagogo argentino Ángel Lasala. Formador de várias gerações de compositores e intérpretes, Lasala foi meu professor de Música de Câmara no Conservatório Municipal de Buenos Aires “Manuel de Falla, nos já longínquos anos 70. Os dois miniaturais andamentos evocam duas formas musicais populares argentinas: a lenta e triste “baguala” e a espirituosa e saltitante “chacarera”.

Tres Canções para soprano, contrabaixo e piano
Estas canções constituem a minha homenagem – humilde e sincera – a três grandes nomes referenciais da poesía portuguesa dos Séculos XVIII, XIX e XX. Concordo com a opinião de Natália Correia quando afirmava que a poesía não tem género. Por esse motivo não gostava que se lhe aplicasse o termo “poetisa”; para ela, a definição de quem se expressa através daquela arte devia ser poeta, independentemente do género. A minha escolha destas três  criadoras do universo poético lusófono é totalmente intencional. A mensagem  faz parte do mensageiro. Numa Europa onde, por exemplo na Suíça, o voto feminino na totalidade do território só foi autorizado… já bem ultrapassada a metade do Século XX(!!!) e num Portugal onde só agora, na segunda década do Século XXI está a ser implementada a lei que se digna incluir as mulheres no nobre princípio “Trabalho igual, salário igual”, não está a mais qualquer gesto coadjuvante da luta pela afirmação e defesa da condição feminina.”A vida e a morte” é o primeiro poema de Florbela Espanca, escrito aos oito anos de idade. Em “Sózinha no bosque“, a Marquesa de Alorna exibe um magnífico exemplo de poesia premonitoriamente modernista. “Do dever de deslumbrar” é um dos poemas mais filosóficos da grande escritora e temível oradora parlamentar Natália Correia. O breve mas intenso texto culmina com a comovente afirmação da essencialidade existencial da poesía. Tanto quanto sei, nenhum destes três poemas foi até agora utilizado musicalmente para a elaboração de canções. Esta trilogia vocal instrumental está dedicada – com toda a minha admiração artística – à soprano Natasa Sibalic.

IDENTIDADE E UNIVERSALISMO NO PORTUGAL CULTURAL DE HOJE

Nenhum dos três intérpretes deste concerto de Música Portuguesa nasceu em Portugal mas cada um deles encontrou em Portugal terreno fértil para o seu crescimento artístico. Natasa Sibalic, de origem sérvia, é uma intérprete vocal prestigiada no âmbito da cena musical portuguesa. Numa carreira de alta qualidade, cabe destacar as suas actuações no Teatro Nacional de São Carlos, Teatro Nacional Dona Maria ll, Teatro Municipal São Luíz, Teatro da Trindade e Centro Cultural de Belém. Apresentou-se também em França e Holanda. Regularmente exerce actividade docente.A pianista norueguesa Anne Kaasa é sobejamente conhecida pelo público português, especialmente no âmbito da Música de Câmara. Tem actuado com alguns dos mais destacados músicos portugueses, tais como os violinistas Aníbal Lima e Luís Pacheco Cunha, a violoncelista Maria José Falcão, o clarinetista e chefe de orquesta António Saiote e o flautista António Carrilho, entre outros. Devem-se-lhe estreias mundiais de obras dos maiores compositores portugueses, tais como António Victorino d’Almeida, António Pinho Vargas, Amílcar Vasques Dias, Clotilde Rosa, Sérgio Azevedo e Pedro Faria Gomes. Também exerce actividade docente em Portugal. O contrabaixista e compositor argentino Alejandro Erlich Oliva foi Primeiro Contrabaixo Solista da Orquestra Gulbenkian (1976/2010), membro fundador do Grupo ColecViva, do Grupo de Câmara do Festival de Estoril, do Opus Ensemble e da Orquestra Musicamera. Fez parte dos Corpos Gerentes do Sindicato dos Músicos Portugueses e foi Vice Presidente da Mesa da Assembleia Geral do Conselho Português da Música da UNESCO. Deu a conhecer obras de João Rodrigues Cordeiro, Jorge Peixinho, J. Lopes e Silva e Constança Capdeville.
Portugal, grande Nação num pequeno país, é o factor comum e partilhado na vida destes artistas que – provenientes de diversas latitudes – encontraram no país de adopção uma estabilidade, uma afectividade e uma empatia que os fez permanecer e optar por uma radicação definitiva. Foi o ancestral universalismo da cosmovisão portuguesa que lhes permitiu aperfeiçoarem as suas ferramentas técnicas e expressivas, atingirem maturidade artística e partilharem essa valiosa bagagem em osmótica interacção com uma comunidade na qual se sentem integrados para sempre.