Q.Festival 2018 / 29 en 30 maart – Quarteto Lopes-Graça – Portugese muziek voor een kwartet

Klik op de afbeelding voor de originele poster

NL

PORTUGESE MUZIEK VOOR EEN KWARTET

PROGRAMMA

Luiz de Freitas Branco, indertijd een jongeman van twintig jaar, drukt met dit kwartet de botsing uit van de indrukken die hij had opgedaan bij zijn eerste reizen naar Berlijn en Parijs, het gezelschap van Debussy en Viana da Mota, het horen van Pelléas et Mélisande en de 9e Symfonie van Beethoven, het uitroepen van de republiek waar hij in Lissabon bij was, de verdeeldheid tussen zijn Europese instelling en zijn Portugese achtergrond, die hij in een interview dat gepubliceerd werd in de krant Novidades (17-3) als volgt uitdrukt:

“Je mag aannemen dat ik er het grootste belang bij heb om mijn land te bewijzen dat ik in de grond, binnen mijn kunst, Portugees ben. Zoals u gisteren gehoord heeft, had José Júlio Rodrigues het in een toespeling op mijn muzikale filiatie over Moessorgski en Debussy. Bij veel processen laat ik me zeker inspireren door deze grote musici – dat kan ook niet anders – om mezelf in mijn eigen tijd te plaatsen. Maar onbewust is het ook zo dat – zoals mijn kritische vriend heeft opgemerkt – er in mijn producties een ondergrond van de zuiderling zit die niet van die twee leermeesters afkomstig is – die zit me in het bloed.”

Joly Braga Santos is een van de grootste figuren van de Portugese muziek van de 20e eeuw. Hij is een vruchtbare en geïnspireerde symfonieschrijver, orkestleider, hoofd opnames van de Portugese radio, muziekcriticus en pedagoog – zijn veelzijdigheid gaf een impuls aan de muziekactiviteiten in zijn tijd en zijn composities zullen altijd beschouwd worden als grote werken van de Portugese muziektraditie.

“… JBS is een duidelijk geval van artistieke afstamming in verhouding tot zijn leermeester, Luís de Freitas Branco…”

“JBS is het omgekeerde van de kunstenaar die zich slechts op bevoorrechte minderheden richt…”

Bijna vier decennia later worden deze beweringen van João de Freitas Branco bewezen. Ver van het veroveren van ”bevoorrechte minderheden” is de reputatie van Joly Braga Santos gevestigd door zijn populariteit bij het zogenaamde “grote publiek”.

Trouw aan zijn oorspronkelijke plan richt het Lopes-Graça Kwartet zich op het verbreiden van het grote repertoire aan Portugese kamermuziek, waarvan de twee ten uitvoer gebrachte werken een uitgelezen exponent zijn.

We twijfelen er niet aan dat het publiek zal reageren op dit appel. Dit gebaar richt zich op de luisteraars met het verdedigen en het benutten van een fundamentele collectie voor de ontwikkeling van de Portugese muziekcultuur.

Over het Lopes-Graça Kwartet

WINNAAR VAN DE AUTEURSPRIJS / RTP 2010, in de categorie BESTE WERK VAN DE KLASSIEKE MUZIEK, met de cd – PORTUGESE MUZIEK VOOR EEN KWARTET.

Het Lopes-Graça Kwartet, bestaand uit musici met opmerkelijke carrières, zowel solo als in de kamermuziek, docenten van de muziekschool van het Conservatorium van Lissabon, is in 2005 opgericht met de bedoeling het Conservatorium een benchmarkgroep op het gebied van snaren te verschaffen. Deze zou mogelijkheden hebben om permanent werk te ontwikkelen met output op het niveau van de gespecialiseerde opleiding kamermuziek (masterclasses voor kwartet) en het promoten van de school in binnen- en buitenland.

Vanaf dat moment heeft het QL-G zijn naam gevestigd op dit gebied en ze hebben opgetreden in de belangrijkste muziekzalen en -evenementen in Portugal – het Festa da Música en de Dias da Música van het Cultureel Centrum van Belém – edities van 2005, 2006, 2008, 2009 en 2011, Casa da Música in Porto, het Grande Auditório da Culturgeste, het São Luiz-theater, Theater Trindade, D. Maria II (17 december 2006 – honderdste geboortedag van Fernando Lopes-Graça) en vele andere.

Bij diverse gelegenheden hebben ze steun ontvangen van het Ministerie van Cultuur, waardoor ze op verschillende plaatsen in Portugal concerten konden geven, met name in het kader van het Festival CRIASONS 2010/11, een evenement gewijd aan de hedendaagse Portugese compositie. Dat is trouwens de intentie – het verbreiden van de nieuwe Portugese muziek – die het QL-G de laatste jaren inspireert, waarbij ze vaak werken van Portugese componisten die aan dit kwartet worden opgedragen voor het eerst ten gehore brengen.

In 2010 zijn ze naar Andorra gaan met een programma toegespitst op de verbreiding van de Portugese cultuur in dat prinsdom. In 2013 hebben ze een tournee van een maand door Brazilië gemaakt in het kader van het evenement “Portugal in Brazilië”, met concerten in Curitiba, Brasília en Sorocaba. In november 2014 heeft het kwartet met drie concerten deelgenomen aan het 12e Internationale Festival van Hedendaagse Muziek van Lima, Peru.

Pas geleden hebben ze een tournee door Argentinië afgerond, waar ze in de bekendste zalen van de hoofdstad zijn opgetreden (Teatro Colón en Usina del Arte) en waar ze een masterclass hebben gegeven in het Hoger Instituut voor de Kunsten van het Theater Columbus.

In 2017 hebben ze in Amsterdam opgetreden op uitnodiging van Q.Art.

In mei 2009 kwam hun eerste discografische project uit – een cd met werken van Fernando Lopes-Graça en António Victorino d’Almeida (opgedragen werk) [Numérica 1182 / 2009]. Op een nieuw album, uitgekomen in 2011 (samen met Opus Ensemble en het Duo Contracello) staan de werken die ze op het Festival CRIASONS gespeeld hebben [Numérica 1218 / 2011]. Pas geleden hebben ze twee cd’s uitgebracht met het integrale werk van Fernando Lopes-Graça voor kwartet en piano, samen met Olga Prats [ Toccata Classics 0253 / 2014 en 0254 / 2015].

Repertoire

De groep heeft een voorkeur voor het spelen van werken van Portugese componisten, ook vanwege de relatief grote hoeveelheid werken voor snarenkwartetten op internationaal niveau van componisten als Santos Pinto, Viana da Mota, Cláudio Carneyro, Luís de Freitas Branco, Frederico de Freitas, Joly Braga Santos, Fernando Lopes-Graça, en andere, recentere, zoals António Victorino d’Almeida, João Nascimento, Amílcar Vasques Dias (aan dit kwartet opgedragen werken), Luís Tinoco.

De voorkeur voor Portugese auteurs vloeit voort uit de bewustwording dat het kenmerk van de identiteit van een volk in de hedendaagse wereld, vooral in Europa, vooral bepaald wordt door culturele waarden – die prevaleren boven de geografische en economische waarden – die zijn ontwikkeling en het eigen karakter versterken.

De grote werken van de klassieken zoals Haydn, Mozart, Cherubini, Beethoven, Schubert, Brahms, Dvorák, Tsjaikovski of Sjostakovitsj bakenen in het repertoire van het QLG de horizonnen af van kwaliteit, erfenis en traditie die voor een dergelijke groep zo vanzelfsprekend zijn als ademhalen.

Ten slotte, de referentie aan andere, meer perifere, muzikale universums – Iberische, latin, Amerikaanse (werken opgedragen aan deze groep door de Argentijnse componisten Alejandro Erlich Oliva en Diego Kovadloff) – die gaan van artistieke nieuwsgierigheid en permeabiliteit tot de culturele kruisbestuiving van het Kwartet, in deze globalistische wereld.

PT

MÚSICA PORTUGUESA PARA UM QUARTETO

Luiz de Freitas Branco, então um jovem de vinte anos, expressa no Quarteto todo o
explosivo conflito das impressões causadas pelas suas primeiras viagens a Berlim e Paris, o
convívio com Debussy e Viana da Mota, a audição de Pelleas e Melisande e da 9ª Sinfonia de
Beethoven, a implantação da República, a que assistiria em Lisboa, a dicotomia do seu
europeísmo e da sua portugalidade, que exprime numa entrevista publicada no jornal
Novidades (17-3):

“Eu tenho, creia, o maior interesse em provar ao meu país, que sou, fundamentalmente, dentro da minha arte, um Português. Ontem, como ouviu, José Júlio Rodrigues, aludindo à minha filiação musical falou em Mussorgsky e Debussy. É certo que me tenho inspirado muito nos processos desses grandes músicos – como não podia deixar de ser – para me integrar no meu tempo. Mas, o que é facto, é que, inconscientemente, e segundo o próprio meu amigo crítico tem notado, existe nas minhas produções um fundo de meridionalismo que não é daqueles dois mestres – que é do meu sangue.”

Joly Braga Santos é uma das principais figuras da Música Portuguesa do Século XX.
Sinfonista fecundo e inspirado, chefe de orquestra, director de gravação da RDP, crítico
musical e pedagogo, a sua acção multiforme foi um factor impulsionador da actividade
musical da sua época e a sua obra de compositor estará para sempre considerada entre as
grandes realizações artísticas de matriz autoral portuguesa.
“… JBS é caso nítido de descendência artística, com relação ao seu mestre, Luís de Freitas
Branco…”,
“…JBS é o inverso do artista que se dirige apenas a minorias privilegiadas…”
Quase quatro décadas mais tarde, estão comprovadas estas duas afirmações de João de
Freitas Branco. Longe de conquistar “minorias privilegiadas” a arte de Joly Braga Santos foi
consagrada pela adesão do, assim chamado, “grande público”.
Fiel ao seu desígnio fundador, o Quarteto Lopes-Graça embarca, de novo, na divulgação do
grande repertório camerístico português, de que as duas obras apresentadas são expoente
de eleição.
Não duvidamos que o público responderá ao apelo. Os ouvintes são o principal destinatário
deste gesto de defesa e de fruição de um acervo fulcral no devir da cultura musical
portuguesa.

Notas de Luís Pacheco Cunha e Alejandro Erlich-Oliva

Sobre o Quarteto Lopes-Graça

VENCEDOR DO PRÉMIO AUTORES / RTP 2010, na categoria MELHOR TRABALHO DE MÚSICA
ERUDITA, com o CD – MÚSICA PORTUGUESA PARA UM QUARTETO.

O Quarteto Lopes-Graça, constituído por músicos com notáveis carreiras solísticas e camerísticas, professores da Escola de Música do Conservatório Nacional (Lisboa), formou-se em 2005 com o objectivo de dotar o Conservatório, à imagem de muitos dos seus congéneres no mundo, de um grupo de referência na área das cordas, com condições para desenvolver um trabalho permanente com output aos níveis da formação especializada em música de câmara (master-classes de quarteto) e da promoção da escola, no país e estrangeiro.
Desde então, o QL-G soube afirmar-se como agrupamento de referência na sua área, tendo actuado nas mais importantes salas e eventos musicais do país – Festa da Música e Dias da Música do Centro Cultural de Belém – edições de 2005, 2006, 2008, 2009 e 2011, Casa da Música / Porto, Grande Auditório da Culturgeste, Teatro de São Luíz, Teatro da Trindade, Teatro D. Maria II (17 de Dezembro de 2006 – centenário do aniversário de Fernando Lopes–Graça), temporada Em Busca de um Salão Perdido (Salão Nobre do Conservatório), Festival deMúsica de Paços de Brandão, Centro de Artes de Belgais, Encontros de Música do Alentejo 2009, por várias ocasiões nas temporadas do Eborae Música, em Évora, no primeiro aniversário do Centro Artístico de Braço de Prata, em Lagos (Al-Cultur 2009), Santarém (Inauguração da Biblioteca do Ginásio), Almada (Capuchos e Auditório L. Graça), Cascais (Museu da Música Portuguesa), Funchal (Teatro Baltazar Dias), Marvão, Castelo de
Vide, Caldas da Rainha, Caminha, Pombal, Viana do Castelo e em muitos outros projectos e espaços culturais.
Realizou ainda várias tournées aos Açores onde actuou com o Coral Vox Cordis.
Contemplado, por diversas ocasiões, com apoios do Ministério da Cultura, realizou concertos em vários pontos do país, nomeadamente no âmbito do recente Festival CRIASONS 2010 / 11, um evento dedicado à composição portuguesa contemporânea. É aliás este desígnio – a divulgação da nova música portuguesa – que tem inspirado a acção do QL-G nos anos mais recentes, realizando com frequência primeiras audições de obras que lhe são dedicadas por compositores nacionais.
Deslocou-se a Andorra, em 2010, com um programa vocacionado para a divulgação da cultura portuguesa naquele Principado. Em 2013 realizou uma digressão de um mês ao Brasil, no âmbito do evento Portugal no Brasil, com concertos em Curitiba, Brasília e Sorocaba. Em Novembro de 2014 participou, com três concertos, no XII Festival Internacional de Música Contemporânea de Lima, Peru.
Em 2016 deu um concerto em Amesterdão, organizado pela Q.Art. Terminou, recentemente, uma digressão à Argentina, tendo actuado nas mais prestigiadas salas da capital (Teatro Colón e Usina del Arte) e realizado uma Master-Class no Instituto Superior de Arte do Teatro Colón.

Repertório
O agrupamento privilegia a apresentação de obras de compositores portugueses, considerando a relativa abundância de criações para quarteto de cordas de nível internacional oriundas de compositores como Santos Pinto, Viana da Mota, Cláudio Carneyro, Luís de Freitas Branco, Frederico de Freitas, Joly Braga Santos, Fernando Lopes-Graça, ou outras, mais recentes, de António Victorino d’Almeida, João Nascimento, Amílcar Vasques Dias (obras dedicadas ao quarteto), Luís Tinoco.
Privilegiar a matriz autoral portuguesa é a tomada de consciência de que, no mundo contemporâneo, a marca identitária de um povo, mormente na Europa / Nação, se define, antes de mais, pelas suas valências culturais, que prevalecem sobre as geográficas e económicas, potenciando o seu desenvolvimento e diferenciação.
As grandes obras de clássicos como Haydn, Mozart, Cherubini, Beethoven, Schubert, Brahms, Dvorak, Tchaikovsky ou Shostakovich, balizam, no repertório do QLG, horizontes de qualidade, herança e tradição imanentes ao respirar de um agrupamento deste género.
Finalmente, a referência a outros universos musicais mais periféricos – ibérico, latino, americano (obras dedicadas ao agrupamento pelos compositores argentinos Alejandro Erlich Oliva e Diego Kovadloff) – relevam da curiosidade artística e permeabilidade à contaminação cultural do Quarteto, neste nosso mundo global.

Porto Caúnho, Tuttigusti & Casa Bocage

In Utrecht dineren de muzikanten in de Fundatie van Renswoude, zoals het gebruikelijk is geworden, en het eten komt van de échte Italiaanse cateraar en partner: Tuttigusti!

Ook zullen de muzikanten de Portugese bloemen in ontvangst nemen, oftewel de Porto Caúnho, van onze partners van Quinta do Caúnho!

Na afloop kan het publiek ook kennismaken met deze overheerlijk port!