Q.Festival 2020 / 21 maart / Amílcar Vasques-Dias – Pianorecital, Kunst en Fotografie rond de gedichten “Kruisweg” van Fernando Pessoa

NL

Tijdens deze speciale avond voor muziek en dichtkunst staan de recital ‘Encantante’ van Amílcar Vasques-Dias en de staties van ‘Kruisweg’ van Fernando Pessoa centraal.

Vertaler Harrie Lemmens en Teresa Pinto dragen deze avond Pessoa-gedichten voor uit de door Lemmens vertaalde staties ‘Kruisweg’ (in ‘Een spoor van mezelf), in respectievelijk het Nederlands en het Portugees. De visuele ondersteuning tijdens het concert wordt verzorgd door beeldend kunstenaar Ludo Winkelman en de fotograaf Ana Carvalho.

De gedichten worden afgewisseld en/of begeleid door muziekstukken van Amílcar Vasques-Dias.

Biografieën:

Amílcar Vasques-Dias

Amílcar Vasques-Dias, componist en pianist, is in Portugal geboren.

Na het voltooien van de cursussen aan het Conservatoria van Braga en Porto studeerde hij met een beurs van de Stichting Calouste Gulbenkian, Instrumentale Compositie en Elektroakoestische Muziek aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, waar Louis Andriessen en Peter Schat zijn voornaamste docenten waren.

Als pianist speelt hij zijn eigen muziek, die uitgevoerd werd in Portugal, Spanje, Nederland, Duitsland, België, Frankrijk, Rusland, Canada en de Verenigde Staten.

Als componist kreeg hij diverse opdrachten van Nederlandse en Portugese openbare en particuliere instellingen op het gebied van instrumentale en vocale muziek, elektroakoestische muziek, symfonieorkest, brassband, koor met begeleiding of a capella, multimediale werken, opera en muziek voor film en theater.

Zijn muziek is gespeeld/uitgevoerd in Portugal en andere landen van Europa, Amerika en Japan, met name op hedendaagse muziekfestivals.

Harrie Lemmens

Bij Fernando Pessoa’s ‘Kruisweg’, in Een spoor van mezelf.

‘Het verlangen nooit bestaan te hebben,’ (deixar de sequer ter existido) schrijft Fernando Pessoa in Boek der rusteloosheid, en hij voegt er meteen aan toe: ‘iets wat absoluut onmogelijk is.’ Je kunt niet terug naar het niets waar je uit bent voortgekomen.

Mijn eigen ik kwam uit het niets tevoorschijn in 1953. In Weert, in het zuiden van Nederland. Via Nijmegen (studie Nederlands) kwam ik achtereenvolgens terecht in Berlijn (waar ik Ana Carvalho ontmoette), Lissabon, Brussel en Almere. Sinds begin jaren tachtig vertaal ik uit het Duits, Engels en vooral Portugees (Pessoa, Saramago, Lobo Antunes, Eça de Queiroz, Clarice Lispector, Mia Couto en vele anderen).

In 2007 heb ik een boek gepubliceerd over Angola, in 2014 over Brazilië, en in 2020 volgt een boek over Lissabon, de stad van Pessoa.

In Passos da Cruz, ‘De Kruisweg’, beschrijft Pessoa in veertien sonnetten (de veertien staties van Jezus’ lijdensweg) een filosofisch-literaire Werdegang die triomfantelijk eindigt met ‘God, het Groot Gewelf’. In mijn vertaling heb ik rijm en metrum gehandhaafd. Daardoor werd ik soms gedwongen tot kleine verschuivingen, maar zonder inhoud, sfeer en strekking geweld aan te doen. De cyclus is een wonderlijk geheel van prachtige beelden, nu eens picturaal meesterlijk van vernuft, dan weer zeer aards dichtbij. Uit het niets heeft Pessoa veel schoonheid tevoorschijn getoverd.

Ana Carvalho

Ana Carvalho is geboren in Porto (1952), heeft in Leipzig Duits gestudeerd en in Berlijn gewerkt als vertaler en docent aan de Humboldt-Universität. Ze fotografeert sinds 2009 op een professionele basis en ze heeft o.a. geëxposeerd in Amsterdam, Utrecht, Haarlem, Brussel, Porto en Parijs. Ze publiceerde drie fotoboeken – Marterramar, O Mundo de Lobo Antunes en Het uurwerk van de ziel (foto’s geïnspireerd op citaten uit het Boek der Rusteloosheid) – en leverde de omslagfoto voor romans van onder meer José Eduardo Agualusa, Dulce Maria Cardoso, Raduan Nassar en Cyro dos Anjos. En voor Pessoa’s Boek der rusteloosheid en God is een Braziliaan van Harrie Lemmens, waarvoor ze ook een fotokatern samenstelde. Zie www.anacarvalho.nl. Verder is ze designer van het digitale tijdschrift voor Portugeestalige literatuur Zuca-Magazine.

Ludo Winkelman (1959)

Mijn werk bestaat uit schilderijen met een hoge mate van abstractie en portretten. De portretten komen voort uit muziektheaterproducties waarvoor ik het toneelbeeld ontwierp. Uit de samenwerking met musici, dansers en schrijvers ontstonden installaties voor de museale ruimte. Deze ruimtelijke installaties bestaan uit beeld en geluid waarbij het portret vaak een belangrijke rol speelt.

In 2013 exposeerde ik de installatie ‘Moving Stills’ in museum de Pont in Tilburg en in Stedelijk Museum Den Bosch in samenwerking met VocaalLAB. In dat jaar werd ons de derde prijs bij de Museumnacht in Amster-dam toegekend voor de installatie ‘SHE’s ME’.

De korte film ‘A day in June’, waarvoor ik portretten maakte ontving onlangs de prijs voor Outrstanding Art-house Film bij het Blow-up filmfestival in Chicago. Het vertrekpunt van deze film was het werk van Fernando Pessoa.

Teresa Pinto (1960)

Vele, écht vele jaren geleden;), tijdens een rugzaktocht door Europa, zoals waartoe de jeunesse oblige, voelde ik me helemaal thuis in Amsterdam. Zonder te weten dat ik later zou terugkeren om hier wortel te schieten. Nieuwe wortels, andere plaats. Wellicht heeft het lot een zetje gekregen door de verhalen van mijn grootvader toen ik nog heel klein was. Toen voer hij, als scheepskapitein, de hele wereld rond, maar Nederland heeft zijn hart veroverd.

Het leven is de neerslag van alle kleine en grote dingen, zo op het oog los van elkaar, die iemand meemaakt. Ontmoetingen, schoolbanken, familie, reizen, boeken, muziek…
Vandaag de dag is het een mengeling van filosofie, psychologie, psychosociaal werk, acupunctuur,… Kortom, van elke ontmoeting met mezelf en de ander.

Als Q.Art Events organiseer ik voornamelijk concerten van Portugese muziek. Met deze concerten wil ik bekendheid geven aan sommige van de geweldige pareltjes zowel van de muziek als van de (dicht)kunst uit die “tuin aan zee aangelegd”, zoals Tomás Ribeiro (1831-1901) in een gedicht Portugal aanduidde.

Verder ben ik de Nederlandse vertegenwoordigster van de Portugese beeldhouwer Paulo Neves, wiens kunst mij heel erg aanspreekt. Hier kun je het interview lezen dat ik met hem had: http://www.quomagazine.nl/index08.htm?interview.

Met Q.Art Magazine, een vervolg op het QUO Magazine in een andere vorm gegoten, breng ik (kleine) teksten uit van die vrienden wier schrijfstijl mij zoveel plezier geeft.

PT

Durante esta Noite Especial de música e poesia os temas centrais são o recital ‘Encantante’ de Amílcar Vasques-Dias e os ‘Passos da Cruz” de Fernando Pessoa.

O tradutor Harrie Lemmens e Teresa Pinto irão recitar poemas de Pessoa, da tradução de Lemmens dos ‘Passos da Cruz’ (em ‘Een spoor van mezelf’), respectivamente em holandês e português. O apoio visual durante o concerto é do artista plástico Ludo Winkelman e da fotógrafa Ana Carvalho.

Os poemas são intercalados e/ou acompanhados de composições para piano de Amílcar Vasques-Dias.

Amílcar Vasques-Dias

Amílcar Vasques-Dias, compositor e pianista, nasceu em Portugal.

Depois de concluir os cursos no Conservatório de Braga e no Conservatório do Porto, estudou, como bolseiro da Fundação Calouste Gulbenkian, Composição Instrumental e Electroacústica no Conservatório Real de Haia, onde Louis Andriessen e Peter Schat foram seus principais professores.

Como pianista, interpreta a sua própria música, tendo realizado concertos em Portugal, Espanha, Holanda, Alemanha, Bélgica, França, Rússia, Canadá e Estados Unidos da América.

Como compositor, recebeu encomendas de várias instituições públicas e privadas holandesas e portuguesas no campo da música instrumental e vocal, eletroacústica, orquestra sinfónica, orquestra de metais, coro acompanhado ou a cappella, obras multimédia, ópera, e música para cinema e teatro.

A sua música tem sido tocada em Portugal e em outros países da Europa, da América e no Japão, especialmente em festivais de música contemporânea.

Harrie Lemmens

Em “Passos da Cruz” de Fernando Pessoa, em “Een spoor van mezelf“.

“O desejo de nunca ter existido”, (deixar de sequer ter existido) escreve Fernando Pessoa no Livro do Desassossego, e acrescenta “Algo que é absolutamente impossível.”. Não se pode voltar ao nada de onde se veio.

O meu eu veio do nada em 1953. Em Weert, no sul da Holanda. Depois de Nijmegen (estudos holandeses) mudei-me para Berlim (onde conheci a Ana Carvalho). Seguiram-se as cidades de Lisboa, Bruxelas e Almere. Desde o início dos anos oitenta que traduzo literatura, do Inglês, Alemão e, especialmente e quase exclusivamente, do Português (Pessoa, Saramago, Lobo Antunes, Eça de Queiroz, Clarice Lispector, Mia Couto e muitos outros).

Em 2007 publiquei um livro sobre Angola, outro sobre o Brasil em 2014 e em 2020 vai sair na Holanda um livro sobre Lisboa, a cidade de Pessoa.

Em “Passos da Cruz” Pessoa descreve em catorze sonetos (os catorze passos da via sacra), um trajecto filosófico-literário que termina triunfalmente com “Deus, a Grande Ogiva”. Na minha tradução mantive rima e métrica. Fui assim, por vezes, obrigado a fazer pequenas alterações, mas com a preocupação de respeitar o conteúdo, o ambiente e o tom da poesia. Este ciclo é um conjunto extraordinário de belíssimas imagens, ora pictoricamente muito engenhosas, ora muito mundanas. Como por artes mágicas, Pessoa conseguiu criar beleza a partir do nada.

Ana Carvalho

Ana Carvalho nasceu no Porto em 1952, estudou Língua e Literatura Alemã em Leipzig e trabalhou em Berlim como tradutora e leitora de Português na Universidade Humboldt. A partir de 2009 dedica-se à fotografia com carácter profissional, tendo feito, entretanto, exposições em Amesterdão, Utrecht, Haarlem, Bruxelas, Porto, Paris, etc. Publicou em Portugal dois livros de fotografia – MarTerraMar e O Mundo de Lobo Antunes e na Holanda Het uurwerk van de ziel (O relógio da alma), inspirado em citações do Livro do Desassossego. Além disso, forneceu fotografias para as capas de livros, designadamente, de José Eduardo Agualusa, Dulce Maria Cardoso, Raduan Nassar e Cyro dos Anjos. E também para a última edição holandesa do Livro do Desassossego traduzida por Harrie Lemmens e para um caderno de um livro sobre o Brasil “Deus é brasileiro” de que este é autor (vide www.anacarvalho.nl). É ainda responsável pela composição gráfica da revista digital Zuca-Magazine de divulgação da literatura lusófona na Holanda.

Ludo Winkelman (1959)

O meu trabalho consiste em pinturas com um alto grau de abstração e retratos. Os retratos têm a sua origem em produções musicais e teatrais para as quais fiz o cenário. Da colaboração com músicos, dançarinos e escritores surgiram instalações para o espaço museal. Estas instalações consistem em imagem e audio onde o retrato muitas vezes desempenha um papel muito importante.

Em 2013 expus a instalação “Moving Stills’ no museu Pont em Tilburg e no Museu de Arte Moderna em Den Bosch em colaboração com VocaalLAB. Naquele ano recebemos o terceiro prémio no ‘Noite no Museu’, em Amsterdão, atribuído à instalação ‘SHE’s ME’.

O curta-metragem “A day in June”, para a qual fiz retratos recebeu recentemente o prémio de “Outrstanding Art-house film” no Blow-Up Film Festival em Chicago. O ponto de partida deste filme foi a obra de Fernando Pessoa.

Teresa Pinto (1960)

Há muitos, mesmo muitos anos;), numa viajem pela Europa, de mochila às costas tal como a jeunesse oblige, senti-me completamente em casa em Amsterdão. Mal eu sabia que mais tarde iria voltar para criar raízes. Outras raízes, noutras paragens. Terá sido a obra do destino, um pouco empurrada, quem sabe, pelas estórias do meu avó quando eu era ainda bem pequenina. Então arrais de fragata, correu o mundo de lés a lés mas foi a Holanda que lhe ficou no coração.

A vida é esse resíduo que fica das pequenas e grandes coisas. aparentemente isoladas, que se vão experienciando. Os encontros, os bancos de escola, a família, as viajens, os livros, a música,…
Hoje em dia é uma mistura de filosofia, psicologia, trabalho psicosocial, acupunctura,… Em suma, de cada encontro comigo e com o outro.

Como Q.Art Events organizo predominantemente concertos de música portuguesa. Com estes concertos pretendo dar a conhecer algumas das grandes pérolas da música, da poesia e da arte desse, na expressão do poema de Tomás Ribeiro (1831-1901), “jardim à beira-mar plantado”.

Sou representante, na Holanda, do escultor Paulo Neves cuja obra me diz muito. Pode ler aqui a entrevista que ele deu à minha revista em 2013 http://www.quomagazine.nl/index08.htm?interview

Com a Q.Art Magazine, uma continuação da antiga QUO Magazine, noutros moldes, edito pequenos textos desses amigos cuja escrita me agrada tanto.