Q.Festival 2024 | 20 apr | Sérgio Azevedo | De Ondraaglijke Lichtheid

Programma:

NL | PT

Sérgio Azevedo, componist
Sérgio Azevedo is in 1968 in Coimbra (Portugal) geboren. Hij heeft bij Fernando Lopes-Graça aan de Academia de Amadores de Música gestudeerd en aan de Escola Superior de Música de Lisboa (ESML) bij Christopher Bochmann en Constança Capdeville. Daar heeft hij de studierichting Compositie met het hoogste cijfer afgerond. Hij heeft verschillende nationale en internationale prijzen gewonnen, waaronder de “United Nations Prize” en de “Prémio Autores” (Portugese organisatie SPA) in 2010. Zijn werken worden regelmatig besteld en gespeeld door prestigieuze vertolkers en orkesten, en zijn op meer dan 50 cd’s te horen. Hij heeft drie boeken gepubliceerd: “A Invenção dos Sons” [De uitvinding van de klanken], “Olga Prats – Um Piano Singular”, en “Christopher Bochmann: Sem música a vida seria um erro” [Zonder muziek zou het leven een vergissing zijn] en twee boeken zijn nog in de maak: de “Guia dos Jovens para a Composição Musical” [Gids voor jongeren voor de muzikale compositie] en “A Música das Imagens” [De muziek van de beelden], over de relatie tussen muziek en film. Hij schrijft voorts voor “The New Grove Dictionary of Music and Musicians” en sinds 1993 heeft hij honderden programma’s voor de Portugese radio – Antena 2 gemaakt. Nu (2023) wordt “Ao Sabor da Corrente” [Naargelang van de stroom] uitgezonden. Sedert 2021 begeleidt hij twee cursussen over klassieke muziek en filmmuziek bij de Calouste Gulbenkian Stichting. Sérgio Azevedo is gepromoveerd aan de Universiteit van Minho en is sinds 1993 docent Compositie en Orkestratie bij de ESML.

De Ondraaglijke Lichtheid
Sérgio Azevedo speelt Azevedo en Janáček

Synopsis

De roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera, die door Philip Kaufman voor de film is bewerkt met muziek van Leoš Janáček, is het motto van dit originele recital waarin de pianomuziek van Janáček wordt samengevoegd met de muziek van Sérgio Azevedo. Het is muziek die verband houdt met de esthetische en affectieve leefwereld van beide componisten. Het leven, de dood, de liefde, de mensen, de natuur en zijn dichtbegroeide paden, insecten en dieren, de herinnering, het verlies, de pracht en de natuurlijke en psychologische complexiteit van het menselijk leven komen in deze intense en oneirische miniaturen bijeen.

Aantekeningen bij het programma

Album voor Leoš Janáček

Vrij snel nadat ik voor Naxos de zes stukken heb opgenomen onder de titel Hukvaldy Cycle, allemaal gebaseerd op fragmenten van werken van Leoš Janáček, heb ik me in een ander project gestort dat met deze Moravische componist verband houdt. Dit was niet gebaseerd op fragmenten die uit zijn werken werden gelicht, maar op poëtische evocaties van zijn bijzondere universum.
Rond die tijd (2021) was het me gelukt de hand te leggen op een facsimile van het Album voor Kamila Stöslová, dat in de jaren ’90 van de 20e eeuw is uitgebracht door het Museum van Brno. Dit album bevat verschillende nooit eerder op andere wijze in de openbaarheid gekomen fragmenten en stukken. Ik besloot als eerbetoon aan de componist dit album met miniaturen en fragmenten van nooit afgemaakte stukken te proberen te evenaren met mijn eigen album.
Zo roep ik met deze 21 miniaturen diverse aspecten op van de persoonlijkheid, het werk, het leven, vrienden en passies van Janáček en mijzelf. Van Kamila tot de bosdieren (uilen, vossen, eekhoorns, insecten…), van de cyclus van het leven en de dood naar het enthousiasme voor de muziek en de manier van praten van de Moravische boeren, alles wordt opgeroepen bijna zonder een beroep te doen op directe citaten van Janáček, behoudens twee of drie heel korte momenten, die eerder verwijzen naar de geest van deze elementen en mijn liefde voor de muziek en de persoonlijkheid van de componist.
Daarbij komen nog andere opmerkelijke Tsjechen die al heel lang deel uitmaken van mijn intellectuele, esthetische en sentimentele universum: Milan Kundera, Franz Kafka, Max Brod, de gebroeders Čapek, Jaroslav Hašek en de fotograaf die een arm mist, Josef Sudek.

Werken van Leoš Janáček

Verschillende werken van Leoš Janáček van dit recital zitten in de filmtrack van De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Philip Kaufman, naar de gelijknamige roman van Milan Kundera. Deze geluidsband heeft de schrijver helpen uitkiezen en is bijna geheel gebaseerd op stukken van de Moravische componist met wie de vader van Kundera heeft gestudeerd. De voorkeur van Kundera voor Janáček, die verschillende essays over hem schreef, heeft geholpen om zijn werk te populariseren, en wordt vandaag de dag over de hele wereld gespeeld. De werken die voor dit programma werden gekozen hebben niet alleen met de film te maken (zoals het “thema van Teresa”, De maagd van Frydek, of het Adagio van Idílio, de muziek waarmee de film eindigt) maar ook met mijn eigen stukken van het Álbum de Leoš Janáček, intense miniaturen die verwijzen naar de leefwereld van de Moravische componist en mijn eigen esthetische obsessies, vooral de literaire en muzikale.

NL | PT

Sérgio Azevedo, compositor
Sérgio Azevedo nasceu em Coimbra, Portugal, em 1968. Estudou com Fernando Lopes-Graça na Academia de Amadores de Música e na Escola Superior de Música de Lisboa (ESML) com Christopher Bochmann e Constança Capdeville, onde concluíu o Curso Superior de Composição com nota máxima. Ganhou vários prémios nacionais e internacionais, entre os quais o “United Nations Prize” e o “Prémio Autores” (SPA) de 2010, e as suas obras são regularmente encomendadas e tocadas por prestigiosos intérpretes e orquestras, estando presentes em mais de 50 CD’s. Publicou três livros, “A Invenção dos Sons”, “Olga Prats – Um Piano Singular”, e “Christopher Bochmann: Sem música a vida seria um erro” e estão em progresso mais dois livros, o “Guia dos Jovens para a Composição Musical” e “A Música das Imagens”, sobre a relação entre a música e o cinema. Escreve ainda para “The New Grove Dictionary of Music and Musicians” e desde 1993 tem criado centenas de programas para a RTP – Antena 2, estando neste momento (2023) no ar “Ao Sabor da Corrente”. Orienta ainda desde 2021 dois cursos sobre música clássica e música de cinema na Fundação Calouste Gulbenkian. Sérgio Azevedo é Doutorado pela Universidade do Minho e, desde 1993, professor de Composição e Orquestração na ESML.

Notas de programa

Álbum de Leoš Janáček

Foi pouco depois de gravar para a Naxos as seis peças agrupadas sob o título Hukvaldy Cycle, todas baseadas em fragmentos de obras de Leoš Janáček, que me lancei a um outro projecto relacionado com o compositor moravo, desta vez não baseado em fragmentos retirados das suas obras mas antes em evocações poéticas do seu universo particular.
Conseguira por essa altura (2021) adquirir o facsimile do Álbum de Kamila Stösslová publicado na década de 90 do século XX pelo Museu de Brno, álbum que contém vários fragmentos e peças nunca publicados de outra forma, e decidi emular esse álbum de miniaturas e fragmentos de peças nunca terminadas, com o meu próprio álbum de homenagem ao compositor.
Evoco assim nestas 21 miniaturas vários aspectos da personalidade, obra, vida, amigos e paixões de Janáček e de mim próprio. De Kamila aos animais da floresta (corujas, raposas, esquilos, insectos…), do ciclo da vida e da morte ao entusiasmo pela música e pela fala dos camponeses moravos, tudo isso é evocado sem recorrer praticamente a citações directas de Janáček, salvo por dois ou três brevíssimos momentos, mas recorrendo antes ao espírito desses elementos e ao meu amor pela música e personalidade do compositor.
A ele se juntam outros checos notáveis que há muito fazem parte do meu universo intelectual, estético e sentimental: Milan Kundera, Franz Kafka, Max Brod, os irmãos Čapek, Jaroslav Hašek, e o fotógrafo sem um braço, Josef Sudek.

Obras de Leoš Janáček

Várias das obras de Leoš Janáček que constam deste recital fazem parte da banda sonora do filme A Insustentável Leveza do Ser, de Philip Kaufman, sobre o romance homónimo de Milan Kundera, banda sonora que o escritor ajudou a escolher, e que é quase exclusivamente baseada em peças do compositor moravo com quem o pai de Kundera estudou. A predilecção de Kundera por Janáček que sobre ele escreveu vários ensaios, ajudou à popularização da sua obra, que hoje é tocada por todo o mundo. As obras escolhidas para este programa têm não somente que ver com o filme (como o “tema de Teresa”, A Virgem de Frydek, ou o Adagio de Idílio, música com que fecha o filme) como com as minhas próprias peças do Álbum de Leoš Janáček, miniaturas intensas que remetem para o universo do compositor moravo e para as minhas próprias obsessões estéticas, nomeadamente literárias e musicais.